حقوق معلمان یک مساله مهم در جامعه ایرانی است. دلیل این مساله گستردگی جامعه فرهنگیان (حدود 900 هزار نفر) و جامعه مرتبط با فرهنگیان (حدود 14 میلیون دانش‌آموز) است. این گستردگی در مواقعی باعث شده که چنین موضوع اجتماعی به یک موضوع سیاسی و حتی امنیتی هم تبدیل شود. از این رو موضوع حقوق معلمان، نه فقط برای آن‌ها و دانش‌آموزانشان، بلکه برای حاکمیت هم موضوعی مهم است.

در حال حاضر میزان متوسط حقوق و مزایای یک معلم، 800 تا 900 هزار تومان است. از این میزان حدود 500 تا 600 هزار تومان حقوق و باقی رقم مزایا است. «بدی آب‌وهوا» و «فوق العاده مناطق کمتر توسعه یافته» از زمره مهم‌ترین مزایا هستند. در عین حال به صورت متوسط حدود 200 تا 300 هزار از حقوق کسر می‌شود که «بیمه» و «بازنشستگی» در کنار وام‌هایی که تقریبا همه معلمان یکی دوتا از آن را دارند از زمره این کسورات است. باید توجه داشت که داشتن سمتی غیر از دبیری در مدرسه (مثل معاونت و مدیریت)، سابقه و نیز رتبه و امتیاز می‌تواند تاثیر مثبت در حقوق داشته باشد اما حداکثر مبلغ حقوق یک فرهنگی در این شرایط به سختی از مرز یک میلیون تومان می‌گذرد.

* جیب پرپول «غیردولتی‌ها»

ولی این حال و روز معلمان مدارس دولتی است که در استخدام رسمی آموزش و پرورش هستند. معلمان مدارس غیردولتی بر اساس میزان کیفیت و سابقه خود و نیز کیفیت مدرسه حقوق دریافت می‌کنند. گفته می‌شود که میزان حقوق در بهترین شرایط، به ازای هر ساعت 20 تا 25 هزار تومان است. با این وضع و با احتساب 44 ساعت کار هفتگی، حقوق یک معلم برتر در یک مدرسه ممتاز به رقم 3 میلیون و نیم می‌رسد. در شرایط متوسط هم به ازای هر ساعت، 10 تا 15 هزار تومان پرداخت می‌شود، یعنی در صورت کار تمام وقت؛ یک میلیون و نیم.

به غیر از این شرایط، در محیط خارج از مدرسه هم امکان تدریس وجود دارد. شنیده‌ها حاکی از این است که برای تدریس خصوصی از ساعتی 30 هزار تومان تا قریب به 200 هزار تومان پرداخت می‌شود. نوع درس و کیفیت معلم، دو معیار مهم برای تعیین میزان پرداختی در این شرایط است.

در کنار این حقوق و مزایا باید به فکر هدایا هم بود. اصلی ترین هدایا در «روز معلم» به معلمان داده می‌شود که گاهی رنگ طلایی هم به خود می‌گیرد. «روز زن» و «روز مرد» هم دو مناسبت دیگر برای اعطای هدایا به معلمان است. در عین حال نباید از پاداش پایان سال (به میزان یک ماه حقوق اداره کار) و عیدی (معلمان رسمی مثل کارمندان و معلمان غیر قراردادی به میزان دو ماه حقوق) هم چشم پوشید. وضع حقوق معلمان مدارس خارج از کشور را هم باید از قاعده اصلی مستثنی کرد چرا که آنان با دلار و یورو (و نه با ریال) حقوق می‌گیرند و حق ماموریت خارج از کشور دارند. هرچند که شنیده‌هایی از امکان پرداخت ریالی (و نه ارزی) به این معلمان هم وجود دارد که در این صورت، سود معلمی در خارج از کشور را اندک می‌کند.

اگر بخواهیم همه این ارقام را جمع بزنیم شاید بتوان گفت که در حالتی معمول، یک معلم متوسط در یک مدرسه معمولی، اگر شرایط قرارداد رسمی داشته باشد، ماهیانه حدود ششصد هزار تومان و سالیانه حدود هشت میلیون تومان حقوق و مزایا دارد. (چند سال قبل هم وزیر آموزش و پرورش میانگین حقوق معلمان را 645 هزار تومان اعلام کرد) در مدارس غیرانتفاعی، این رقم به حدود بیست میلیون تومان حقوق سالیانه می‌رسد. حد نهایی حقوق یک معلم به حدود 40 تا 50 میلیون تومان هم می‌رسد با این حال برخی هستند که از حقوق 250 میلیونی در یک سال برای برخی معلمان حرف می‌زنند. رقمی که بسیار کلان و از زاویه‌ای بسیار بعید است. در کنار این ارقام کلان باید به فکر این موضوع هم بود که قاعده میزان حقوق در همه مدارس رعایت نمی‌شود و از این ممکن است برخی معلمان پاره وقت یا حتی تمام وقت، دریافتی کمتر از یک میلیون و حتی 500 هزار تومان هم داشته باشند. ما برای مقایسه بهتر در ادامه این گزارش رقم 20 میلیون حقوق سالیانه را در نظر داریم.

* حقوق معلمان سایر کشورها چقدر است؟

شاید نیکو باشد که در کنار بررسی میزان حقوق معلمان ایرانی، سری هم به سایر کشورها زده شود تا مقایسه‌ای میان هم صنفان برقرار شود. برای این کار تلاش شده است تا میزان حقوق معلمان در شش کشور «ایالات متحده»، «بریتانیا»، «فنلاند»، «قطر»، «ترکیه» و «کره جنوبی» استخراج شود. علاوه بر این شاخص میزان سرانه تولید ناخالص داخلی و میزان قیمت مصرف کننده نیز لحاظ می‌شود تا مقایسه‌ای هم با معدل جمعیتی همان کشور صورت گیرد و نیز مخارج یک فرد نیز در کنار درآمد او دیده شود.

میزان حقوق در امریکا بنا به ایالات مختلف متفاوت است. مثلا در ایالت واشنگتن حقوق یک معلم از پایه 36 هزار دلار در سال شروع می‌شود و تا حدود 52 هزار دلار هم می‌رود اما در نیویورک، بالاترین میزان حقوق حدود 72 هزار دلار است. میزان حقوق بنا به مقاطع مختلف هم متفاوت است اما در حال حاضر می‌توان رقم 50 هزار دلار را به عنوان میانگین حقوق معلمان در امریکا در نظر گرفت.

در بریتانیا هم میزان حقوق بنا به مناطق مختلف متفاوت است. مثلا در مرکز شهر لندن، میزان حقوق در بالاترین سطح خود به 36 هزار پوند معادل 56 هزار می‌رسد و در مناطقی دیگر از انگلستان (به جز لندن) حدود 21 هزار پوند یا 33 هزار دلار است. میانگین این رقم چیزی در حدود 45 هزار دلار است.

در فنلاند، میزان حقوق معلمان از 29 هزار دلار در معلمان تازه کار پایه ابتدایی آغاز می‌شود و تا 45 هزار دلار در معلمان پرسابقه می‌رسد. در کره جنوبی، کف حقوق 26 هزار دلار است و نهایت آن 74 هزار دلار. به طور میانگین 50 هزار دلار.

اما در قطر و ترکیه، قیمت‌ها کمی کمتر است. در قطر میانگین حقوق معلم بین 28 هزار تا 44 هزار دلار است و در ترکیه، از 23 هزار دلار آغاز می‌شود و به 27 هزار دلار خاتمه پیدا می‌کند.

* درآمد سرانه و شاخص قیمت، دو ملاک دیگر برای مقایسه

اما برای مقایسه با وضعیت سایر مردمان هر کشور لازم است که وضعیت تولید سرانه ملی مورد بررسی قرار گیرد. میزان درآمد سرانه در ایالات متحده، 49 هزار دلار، در بریتانیا، 37 هزار دلار، در فنلاند، 36 هزار دلار، در کره جنوبی، 32 هزار دلار، در قطر، 102 هزار دلار و در ترکیه، 15 هزار دلار است. در عین حال، شاخص قیمت مصرف هم نکته مهمی است چرا که وضعیت مخارج یک کشور را نشان می‌دهد. طبق اطلاعات سایت «نامبئو»، فنلاند با شاخص 106 گرانترین قیمت میان این کشورهاست. بریتانیا با شاخص 102، قطر با شاخص 82، امریکا و کره با شاخص 80 و ترکیه با شاخص 64 در جایگاه دوم تا ششم قرار دارند. در جدول زیر، سه شاخص درآمد سرانه، شاخص قیمت و میزان حقوق معلمین با کشور ایران مقایسه شده است.

 دانا خبر

جدول مقایسه سه شاخص درآمدی در مورد معلمان

  با توجه به این جدول مشخص است که وضع معلمان در امریکا از سایر کشورها مناسب‌تر است زیرا اولا حقوق معلمان در حد سرانه ملی است و ثانیا شاخص مصرف‌کننده، بسیار بالا نیست. کشور کره جنوبی را می‌توان در جایگاه دوم بهترین کشورها از نظر حقوق معلمان قرار داد. وضع در قطر، بریتانیا و فنلاند هم مناسب است با این تفصیل که قیمت‌ها در فنلاند و بریتانیا بالا است و سهم معلمان قطری از ثروت کشورشان، اندک ارزیابی می‌شود. در مورد ایران هم همین سخن را می‌توان گفت. ضمن اینکه می‌توان به کم بودن حقوق معلمان نسبت به سایر کشورها هم اشاره کرد اما باید به این موضوع هم توجه کرد که شاخص مصرف‌کننده در ایران به نسبت سایر کشورها پایین‌تر است. مشابه این وضعیت در کشورها ترکیه هم وجود دارد.

* یک مزیت پنهان

در کنار همه مسائل مربوط به حقوق و دستمزدها، باید به یک نکته ظریف هم توجه کرد. معلمان در اکثر کشورها، نسبت به سایر کارمندان، کار کمتری دارند. این مساله به خاطر این است که معلمان تعطیلات تابستانی (یا به طور کلی سالیانه) دارند که سایر کارمندان از آن محروم هستند. این تعطیلات نزدیک به 100 روز است. در عین حال، در ایران میزان تعطیلات نوروزی معلمان هم از کارمندان بیشتر است. البته باید در نظر داشت که معلمان ایرانی، در عوض، دیگر از مرخصی استحقاقی سالیانه برخوردار نیستند. موضوع بیشتر بودن تعطیلات معلمان، البته مختص ایران نیست و وزارت آموزش و پرورش بریتانیا هم چنین مزیتی را در ستون مزایای شغل معلمی قرار داده است.